Genel Bakış
Pektus karinatum (Güvercin göğsü) göğüs kemiği ve kaburgaların öne doğru çıkarak oluşturduğu şekil bozukluğudur. Deformite herhangi bir işlevsel soruna yol açmasada kişilerin dış görünüşleri ilgili endişe duymalarına neden olabilir. Günümüzde pektus karinatumun tedavisinde ortez (korse) kullanımı göğüs kafesi esnekliğini kaybetmemiş özellikle çocuk ve ergen yaş gruplarında göğüs duvarının yeniden şekillendirilmesi için tercih edilen bir yöntemdir ve ilk tedavi seçeneği olarak kabul edilmektedir.
Yaş, göğüs kafesinin esnekliği ve deformitenin tipi uygulanacak tedavinin (cerrahi ya da ortez tedavisi) belirlenmesinde en önemli hususlardır. Esnekliğini kaybetmiş ve sertlemiş göğüs kafesine sahip hastalarda, ileri yaş gruplarında, ortez tedavisinin başarısız olduğu durumlarda ve şiddetli pektus karinatum deformitesine sahip hastalarda cerrahi tedavi kaçınılmazdır.
Ortez Tedavisi Nedir?
Şiddetli pektus karinatumlu hastalarda cerrahi tedavi bir seçenek olsa da, kemikleri hala büyümekte olan hafif ve orta derece deformiteye sahip çocuklar için standart tedavi yaklaşımı göğsün düzleştirilmesine yardımcı olacak bir korse kullanılmasıdır. Çünkü çocukluk ve ergenlik döneminde göğüs kemiği ve kaburgalar esnek olup göğüs gelişimi sırasında deformiteye dıştan uygulanacak bası ile daha kolay şekil verilebilmektedir. Bu prensip ile ortez tedavisinin amacı deformitenin en çok etkilenen bölgesine dıştan baskı uygulayarak göğüs şeklini normal görünümüne kazandırmaktır.
Ortez harici bir göğüs kompreyon korsesidir ve ortodontinin çarpık dişleri düzeltmesi gibi göğsün en çıkıntılı bölgesine yoğun basınç uygulayarak anormal göğüs şeklini düzeltir. Çıkıntı alanını kademeli olarak düzeltmek için hafif bir baskı uygulayarak göğsü “yeniden şekillendirir”. Sürekli giyilen ve düzenli olarak ayarlanan (tipik olarak her 4 ila 6 haftada bir) korse göğsün zaman içerisinde normal bir şekle dönüşmesini sağlar.
Ortez Neye Benziyor?
Ortez göğüs kemiğini normal bir pozisyonda tutan göğüs kafesine baskı uygulayan ve zaman içinde göğüs kafesinin kalıcı bir sonuç için “yeniden şekillenmesine” izin veren şık, hafif bir destek korsesidir. Göğsün etrafına takılan hafif alüminyumdan yapılmış çerçevesi göğsü sarar, göğüs kemiğini nötr pozisyona yönlendirmek için hem önden hem de arkadan baskı sağlar. Korse maksimum konfor ve etkinlik için her kişiye uyacak şekilde özelleştirilmiştir. Sınırsız kol hareketine izin verir ve fiziksel aktiviteler sırasında bile giyilebilir (bazı temas sporları hariç).
Çocuğun göğsüne temas eden yastıklı pedlere sahiptir. Ana ped göğüs kemiğine baskı uygulayacak şekilde konumlandırılmıştır. Arka ped ise omurganın desteklenmesine yardımcı olur. Yanda bulunan ayarlanabilir yapıya sahip bantlar sayesinde tedavi sürecinde başka bir ortez kullanımına gerek duyulmaz. Deformitenin düzelmesine bağlı olarak tedavi süresince yan bantlardan ortezin gerginliğinin ayarlanması gerekebilir. Bunun için 4-6 haftalık periyotlarda hekiminiz ile iletişime geçmeniz önerilir. Ortez normal ya da bol giysiler altında kolayca fark edilmedikleri için sosyal yaşamı olumsuz yönde etkilemez.
Ortez Ne Zaman Kullanılmalıdır?
Ortez tedavisinin başarısını etkileyen faktörler; göğüs duvarı deformitesinin konumu, şiddeti, göğsün esnekliği, elde edilmek istenen sonuçların türü ve pektus karinatum tedavisi gören kişinin yaşıdır. Hastanın yaşı tedavinin başarısını belirleyen en belirleyici faktörlerden biridir.
Erken ergenlik (12-16 yaş arası) göğsün hala esnek ve olgunlaşmakta olduğu ve kalıcı düzeltmenin daha kolay elde edilebildiği göz önüne alındığında, tedaviye başlamak için en uygun yaştır. Korse tedavisi tamamlandığında ve hastanın büyümesi durduğunda deformitenin geri gelmesi beklenmez. Deformitenin düzelmesine yardımcı olmak veya ilerlemesini önlemek amacıyla bu yaş grubu hastalarda korse kullanılır ve daha sonraki yaşamlarında ameliyattan kaçınmalarına yardımcı olabilir.
Daha yaşlı pektus hastalarında (20 ila 30 yaş arası) göğüs kemikleri olgunlaştığı için tatmin edici sonuçların elde edilmesi daha zor olabilir.
Ortez Ne Kadar Süre Kullanılmalıdır?
Ortez göğüs şekli düzelene kadar banyo ve spor dışında mümkün olduğunca tüm gün ve gece (günde 23 saat) kullanmalıdır. Ortezin etkili olabilmesi için ilk 8 hafta boyunca hemen hemen her gün ve doktorunuz tarafından verilecek günlük egzersizlerle birlikte kullanılması gerekmektedir. Yaklaşık 4-6 hafta aralar ile yapılan muayenelerde korse ve sonuçlar kontrol edilir ve hastanın ihtiyacına göre yeniden ayarlanır. Göğüs normal bir şekil kazandıktan sonra düzelmenin sürdürülebilmesi için bireysel olarak öngörülen programınızı takip eden 3 ay, şiddete bağlı olarak 3 ila 6 ay daha korsenin daha az süre ile giyilmesi gerekmektedir. Pektus korse programı yaklaşık 8 ila 12 ay sürer ve ilerlemeyi değerlendirmek, korseyi ayarlamak ve korse kullanım süresini belirlemek için kontrollere gelmeniz ve doktorunuz ile iletişim halinde olmanız gerekir. Çocuğunuzun ortezi doktorunuzun önerdiği şekilde kullanması ondan en iyi sonuçları almasına yardımcı olacaktır.
Tedavi Özeti
Pektus karinatum (Güvercin göğsü) deformitesinin değerlendirilmesine göğüs duvarının esnekliğini ölçerek başlanır
Kişinin deformitesine özel olarak ortez hazırlanır
Hasta ile birlikte uygulama yapılarak kullanım uygunluğu kontrol edilir
İlk 8 hafta ortez sürekli takılmalı ve sadece banyo esnasında çıkarılmalıdır
8 haftanın sonrasında günde 1-2 saat çıkarılabilir
12 hafta geçtikten sonra çıkarma süresi kademeli olarak artırılır
24. haftaya gelindiğinde ortez günde sadece 12 saat kullanılır
32 hafta geçtikten sonra ortez sadece düzelen deformiteyi koruma amaçlı takılır
40 hafta sonra ortez kullanımı sonlandırılır
* Bu ortez kullanım protokolü genç hastalar içindir ve hastanın yaşı, deformitenin tipi ve şiddetine göre değişebilir
Ortez Kullanırken Herhangi Bir Sorun Yaşanır mı?
Ortez kullanımı genellikle sorun yaratmaz. Ancak bazen ortezin kullanıldığı ilk günlerde göğsün ön tarafında ağrı olabilir. Çocuğunuz rahatsızsa ve doktorunuz sorun olmadığını söylüyorsa hafif etkili ağrı kesici kullanımı rahatsızlığı hafifletebilir. Ortez kullanımından dolayı temas yerlerinde minimum kızarıklık ve tahriş oluşması normaldir. Bu durum genellikle kendi kendine geçer, ancak ortezi çıkardıktan 30 dakika içerisinde kızarıklığın geçmemesi, cilt üzerinde kabarcık ve yaraların oluşması durumunda doktorunuz ile iletişime geçmeniz önerilir.
Sık Sorulan Sorular
Pektus karinatumun (Güvercin göğsü) kalıcı olarak düzeltilmesi veya önemli ölçüde iyileştirilmesi amacıyla göğsün çıkıntı olan kısmına sürekli baskı uygulanmasına dayanan korse tedavisidir.
Pektus karinatumun tipi ortez tedavisinin kullanılmasını belirleyen en önemli hususlardır. Bu hususlar dikkate alınarak öncelikle kişinin ortez tedavisine uygun olup olmadığı muayene edilerek belirlenmelidir. Çocukluk ve ergenlik dönemlerinde göğsün esnek yapısı ile ortez tedavisinde başarılı sonuçlar alınırken, yaş ilerledikçe göğüs kafesinin kıkırdak yapıları kemikleşerek bu esnek yapısını yitirir ve giderek daha sert bir hale gelir.
Son olarak, çoğu pektus karinatum göğüs kemiğinin (sternum) alt ve orta kesiminde yer almaktadır ve ortez tedavisi ile başarılı bir şekilde tedavi edilebilmektedir. Ancak nadiren göğüs kemiğinin üst kısmında pektus karinatum gelişebilir. Bu tür deformasyonların ortez ile tedavi edilmesi çok daha zordur.
Üst yaş sınırı tam olarak söylenemese de korse ile en etkili tedavi göğüs duvarının esnek olduğu genç hastalarda olmaktadır ve kalıcı düzelme sağlanmaktadır. Daha ileri yaşlarda tedavi süresi uzamakta ya da yeterli sonuç alınamamaktadır.
Çıkık kaburga (Rib flare) göğüs kafenizin önündeki alt kısmın öne ve dışarı doğru çıkması olarak tarif edilmektedir. Hem güvercin göğsünde hem de diğer pektus deformitesi türlerinde yaygın olarak görülmektedir. Özellikle genç hastalarda güvercin göğsün ortez ile tedavisi sırasında bazen daha belirgin hale gelebilir. Bu durumda, görünümünü iyileştirmek için bandaj tedavisi uygulanabilir.
Esas olarak 2 tür korse takma programı vardır:
1. Yoğun program: tipik olarak esnek pektus deformiteleri olan genç hastalara yöneliktir. Program genellikle yaklaşık 9-10 ay sürer ve bir yılda tamamlanması gerekir. Kullanım tavsiyesi deformitenin tipine ve şiddetine göre değişebilir, ancak genel olarak ilk 8 hafta ortez sürekli takılmalı ve sadece banyo esnasında çıkarılmalıdır. 8 haftanın sonrasında günde 1-2 saat korse çıkarılabilir. 12 hafta geçtikten sonra çıkarma süresi kademeli olarak artırılır. 32 hafta geçtikten sonra ortez sadece düzelen deformiteyi koruma amaçlı takılır ve 40 hafta sonra ortez kullanımı sonlandırılır.
2. Aşamalı program: göğüs duvarları daha az esnek olan yaşlı hastalara yöneliktir. Program genellikle yaklaşık 12-18 ay sürer. Yoğun programla benzer aşamaları takip eder, ancak daha yavaştır ve korsenin daha uzun zaman periyodunda ‘kademeli olarak’ sıkılaştırılmasına dayanır.
Korsenin göğüse ve sırta temas ettiği yerlerde cilt etkilenebilir ve özellikle ilk birkaç hafta bası yarası gibi bir cilt probleminden kaçınmak için özen gösterilmelidir. Korseyi takarken nelere dikkat etmeniz ve cildinize nasıl bakmanız gerektiği konusunda doktorunuz önerilerde bulunacaktır.
Ciltte aşırı baskı, sürtünmeden kaynaklanan tahriş veya akne gibi önceden var olan bir cilt problemleri nedeniyle cilt sorunları ortaya çıkabilir. Korsenin takıldığı ilk günlerde aşırı basınç olup olmadığına dikkat edilmeli ve gelişen sorunların değerlendirmesi için doktorunuz ile iletişime geçmelisiniz. Sağlıklı cildi korumak için günlük olarak basit sulu bazlı yumuşatıcıların kullanılmasını önerilebilir. Nadiren, cild sorunlarına bağlı korse programının kesilmesi gerekebilir.
Korsenin az yer kaplamaktadır, ancak her bir korse özel olarak takıldığından şekli ve boyutu sahip olduğunuz deformitenin tipine bağlıdır. Genel olarak bol bir tişört veya bol bir kazak veya kaban gibi daha kalın giysiler giyilirse fark edilmez.
4-8 haftada) göğüs içe çökmüş gibi görünebilir. Bu durum göğüs duvarları çok esnek olan hastalarda daha sık görülür. Spesifik bir tedavi gerektirmez, ancak korse sıkılığında basit ayarlamalar yapılır ve korse kullanım süresi 12 hafta beklenmeden kademeli olarak daha erken sürede azaltılmaya başlanır.
Korse spor ve egzersiz sırasında takılabilir, ancak dövüş sanatları gibi temas sporları sırasında korseyi takmamanızı öneririz.
Yüzme sırasında korsenin su ile teması yapısını olumsuz etkileyeceğinden kaçınılmalıdır. İlk 12 hafta tamamlandıktan sonra (hatta kısa süreler için 8 hafta sonra bile) çoğu kişi korseyi daha az takmaya başlayabilir ve yüzme dahil herhangi bir sporunu bu periyotlarda yapabilir.
Korse tedavisi sizin için uygun değilse, deformitenin tipine ve şiddetine göre alternatif tedaviler arasında yer alan geleneksel (Ravitch yöntemi) ve minimal invazif (Abramson yöntemi) cerrahi yaklaşımlar doktorunuz tarafından önerilebilir.